We współczesnych czasach wzrastającej globalizacji i wzmożonej płynności waluty, zmiany w kursie walut mają kluczowy wpływ na operacje i zyskowność firm. Płynność kursu walut wpływa nie tylko na ogromne, międzynarodowe korporacje, lecz także na te małe oraz średnie, a nawet te, które działają tylko na terenie własnego kraju. Skoro zrozumienie i zarządzanie ryzykiem związanym z kursem walut jest bardzo ważną kwestią dla właścicieli firm, inwestorzy również powinni być z nim zaznajomieni z powodu ogromnego wpływu, jakie może ono wywrzeć na ich inwestycjach.

Ryzyko ekonomiczne czy operacyjne?

Firmy narażone są na 3 typy ryzyka spowodowanego ruchami waluty:

• Ryzyko transakcji – pojawia się, gdy zmiany kursu walut mają wpływ na obligacje firmy tak, iż dokonywanie albo otrzymywanie płatności jest dokonywane w walucie obcej. Ten typ ryzyka jest przeważnie krótko albo średnio terminowy.
• Ryzyko wyliczania – pojawia się ono przez efekt, jaki zmiany kursu waluty mają na skonsolidowane finanse firmy, zwłaszcza gdy ma ona zagraniczne oddziały. Ten typ ryzyka jest od średnio do długo terminowego.
• Ryzyko ekonomiczne (operacyjne) – Ten typ jest mniej znany od dwóch powyższych, jednakże jest niezwykle istotny. Wywołany jest poprzez wpływ niespodziewanych zmian w kursie waluty na przyszłe przepływy gotówki firmy oraz wartość rynku. Jest z natury długoterminowy. Nieoczekiwana zmiana kursu walut może ogromnie wpłynąć na pozycję konkurencyjną firmy, nawet jeśli nie działa ona poza granicami kraju. Przykładowo, producent mebli w USA, który jedynie sprzedawał swój produkt na terenie kraju wciąż musi rywalizować z importerami z Azji i Europy, przez co jeśli dolar znacznie się umocni, ceny zaczną spadać i będą bardziej konkurencyjne.

Należy zauważyć, iż ryzyko ekonomiczne dotyczy zmian nieprzewidzianych w kursie walut, których z samej definicji nie da się przewidzieć – ponieważ nadzór firmy opiera swe działania i przewidywania budżetowe na konkretnych przypuszczeniach odnośnie kursu walut, które w odróżnieniu reprezentują oczekiwane zmiany w kursie. Co więcej, ryzyko związane z transakcjami oraz przeliczeniami może być skrupulatnie wyliczone, albo zabezpieczone natomiast ryzyko ekonomiczne jest bardzo trudne do określenia i przez to trudne do zabezpieczenia.

Przykład ryzyka ekonomicznego

Poniżej mamy hipotetyczny przykład ryzyka ekonomicznego. Wyobraź sobie ogromną firmę farmaceutyczną w USA z oddziałami w wielu państwach na całym świecie. Największy rynek eksportowy firmy to Europa oraz Japonia, co łącznie daje 40% rocznych dochodów firmy. Zarząd rozłożył na czynniki przeciętny spadek o 3% dolara amerykańskiego według euro oraz jenów na rok obecny oraz dwa następne. To spekulacyjne postrzeganie dolara było oparte na kwestiach takich jak powrót impasu budżetowego w USA jak również wzrastający deficyt fiskalny oraz księgowy, który – wedle przewidywań miał mieć wpływ na dolara. Jednakże, błyskawiczna poprawa gospodarki amerykańskiej rozpoczęła spekulacje o zasileniu polityki monetarnej przez rezerwy federalne znacznie szybciej niż się spodziewano. W skutek tego dolar zaczął wędrować w górę, a przez następne kilka miesięcy zanotował wzrost o 5% co do euro i jena. Prognoza na następne dwa lata sugerowała dalszy wzrost, ponieważ polityka monetarna w Japonii pozostawała tak samo stymulująca a gospodarka Europy ujawniała recesję. Firma farmaceutyczna narażona jest teraz nie na ryzyko związane z transakcją (z powodu swojego ogromnego eksportu) ani z wyliczaniem (tak jak i jej oddziały na całym świecie) lecz jednak musi stawić czoła narażeniu ekonomicznemu. Zarząd spodziewał się 3% spadku dolara rocznie w stosunku do euro i jena, jednakże dolar już zdołał wzrosnąć o 5% od tych walut, co daje różnicę 8 punktów procentowych, która nadal rośnie. Z pewnością będzie mieć to negatywny wpływ na sprzedaż firmy i przepływ gotówki. Najbystrzejsi inwestorzy zdołali już się zorientować jakie problemy będzie mieć firma w związku ze zmianą waluty przez co jej akcje spadły 7% w ostatnich miesiącach.

Wyliczanie ryzyka ekonomicznego

(Ważne: ta sekcja przyjmuje podstawową wiedzę z dziedziny statystyki). Wartość aktywów obcej waluty albo zagranicznego przepływu gotówki jest zmienna jak i kurs walut. Ze swoich zajęć ze Statystyki 101, powinieneś wiedzieć, że analiza regresji wartości aktywa (P) kontra bieżący kurs wymiany (S) wskazuje na poniższe równanie regresji: P = a + (b x S) + e Gdzie a jest stałą regresji, b jest współczynnikiem regresji a e jest przypadkowym błędem wartości 0. Współczynnik regresji b jest miarą ryzyka ekonomicznego i mierzy on podatność wartości dolara wobec kursu walut. Współczynnik regresji definiowany jest jako wskaźnik kowariancji pomiędzy wartością aktywa a kursem walut, do kowariancji obecnego kursu walut. Matematycznie jest to zidentyfikowane jako:

b= Cov (P,S)/Var (S)

Przykład numeryczny

Pewna amerykańska firma farmaceutyczna (nazwijmy ją USMed) ma 10% udział w bardzo szybko rozwijającej się firmie europejskiej Euro Max. USMed zmartwiony jest potencjalną, długoterminową deflacją euro. Chce więc zmaksymalizować wartość dolarów swoich udziałów w Euro Max oraz oszacować jego ryzyko ekonomiczne. USMed uważa, iż możliwość wzmocnienia albo osłabienia euro wynosi 50-50. W scenariuszu umocnienia euro, waluta wzroście do 1.50 wobec dolara, co będzie mieć negatywny wpływ na EuroMax (ponieważ firma eksportuje większość swoich produktów). W rezultacie wartość rynku EuroMax wynosić będzie 800 milionów euro, szacując 10% udział USMed na 80 milionów euro (lub 120 milionów dolarów). W scenariuszu osłabienia euro, wartość waluty spadnie do 1.25; wartość rynku EuroMax wynosić będzie 1.2 biliona euro, szacując udziały USMed na 120 milionów euro (lub 150 milionów dolarów). Jeśli P to wartość 10% udziałów USMed w EuroMAx (w dolarach), a S to obecny kurs euro, w takim razie kowariancja pomiędzy P i S (ich oddziaływanie na siebie) to: Cov(P,S) = 1,85 Var(S)= 0.015625 Stąd b=-1,875/(0,015625)=-120 milionów EUR Ryzyko ekonomiczne USMed to więc ujemna wartość 120 milionów EUR, co oznacza, że wartość udziałów w EuroMax spadnie, gdy euro się umocni i wzrośnie, gdy wartość euro się osłabi.

Dla uroszczenia przykładu, kierowaliśmy się tutaj prawdopodobieństwem 50-50 (umocnienia-osłabienia euro). Jednakże można użyć rozmaitych prawdopodobieństw, co w przypadku obliczeń będzie średnią ważoną tych prawdopodobieństw.

Określanie ryzyka operacyjnego

Ryzyko ekonomiczne danej firmy określane jest głównie przez dwa czynniki:

• Czy rynek na którym firma ma swoje udziały i sprzedaje swoje produkty jest konkurencyjny czy monopolistyczny? Ryzyko operacyjne jest większe, gdy wartość każdego wkładu firmy lub cen produktów jest podatna na wahania waluty. Jeśli zarówno wkład jak i ceny są podatne albo nie podatne na wahania waluty, skutki równoważą się wzajemnie i redukują ryzyko operacyjne.
• Czy firma może dostosować swój rynek, produkty oraz wkłady w odpowiedzi na wahania waluty? Elastyczność w tej kwestii wskazywałaby na mniejsze ryzyko operacyjne, a jej brak sugerowałby znacznie większe ryzyko operacyjne.

Zarządzanie ryzykiem operacyjnym

Prawdopodobieństwo ryzyka operacyjnego czy też ekonomicznego może być złagodzone poprzez strategie operacyjne albo staterze zminimalizowania ryzyka walutowego.
Strategie operacyjne:

• Różnicowanie udogodnień produkcyjnych oraz rynkowych dla produktów: różnicowanie załagodzi ryzyko nie odłączne posiadaniu udogodnień produkcyjnych lub sprzedaży skoncentrowanych na jednym lub dwóch rynkach. Jednakże, minusem jest tutaj fakt, iż firma będzie musiała zrezygnować z dużej skali ekonomicznej.
• Elastyczność zaopatrzenia: posiadanie alternatywnego źródła dla głównych udziałów ma strategiczny sens. W przypadku zmian kursu walut, udziały z danego regionu stają się za drogie.
• Różnicowanie finansów: Posiadanie dostępu do rynku kapitalistycznego w kilku najważniejszych państwach daje firmie elastyczność w gromadzeniu kapitału na rynku, który ma najniższe koszta finansowania.

Strategie łagodzenia ryzyka walutowego:
Najważniejszymi strategiami na tym polu są:

• Ruchy dopasowywania walutowego: Jest to prosty pomysł, który wymaga dopasowania ze sobą ruchów wpływów i wypływów obcej waluty. Przykładowo, jeśli firma amerykańska ma znaczące wpływy w euro i usiłuje pozyskać kapitał dłużny, powinno się rozważyć pożyczkę w euro.
• Umowy podziału ryzyka walutowego: Jest to umowa kontraktowa, w której dwie strony zaangażowane w sprzedaż lub kupno wyrażają zgodę na podział ryzyka związanego ze zmianą kursu walut. Kontrakt zawiera klauzulę dotyczącą dostosowania ceny, ta by podstawowa cen transakcji mogła być zmieniona jeśli kurs walut spadnie poniżej neutralnego poziomu.
• Pożyczka typu back-to-back: Znana jest również jako wymiana kredytów. W tej umowie, dwie firmy zlokalizowane w innych państwach decydują się na wzajemną pożyczkę swoich walut na konkretny okres czasu, po którym następuje spłata pożyczonej ilości. Gdy obie firmy pożyczają w swojej własnej walucie, pożyczka back-to-back działa jest zarówno aktywem jak i pasywom na ich zestawieniu balansu.
• Wymiana walut: jest to popularna strategia podobna do pożyczki back-to-back jednak nie pojawia się na zestawieniu balansu. W wymianie walut, dwie firmy pożyczają walutę wtedy, kiedy może osiągnąć najlepszy wskaźnik i wtedy wymieniają zyski

Podsumowanie

Świadomość potencjalnego wpływu zagrożenia ekonomicznego może pomóc właścicielom firm podjąć kroki w celu jego złagodzenia. Ponieważ ryzyko ekonomiczne nie jest zawsze oczywiste dla inwestorów, identyfikowanie firm i akcji, które są najbardziej narażone na to zagrożenie może pomóc w podejmowaniu lepszych decyzji inwestycyjnych w czasie wzmożonej niestałości kursu walut.