Gigantyczny rozmiar rynku Forex przyćmił każdy inny rynek, z dziennym obrotem szacowanym na 5.35 trylionów dolarów, według ankiety przeprowadzonej przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych w 2013 r. Handel spekulatywny dominuje nad transakcjami komercyjnymi w rynku Forex, ponieważ nieustanne wahania wskaźników walutowych sprawiają, że jest idealnym miejscem dla zinstytucjonalizowanych graczy z głębokimi kieszeniami – tak jak duże banki albo fundusze hedgingowe. Generują one wtedy zyski poprzez handel spekulacyjny. Ogromny rozmiar rynku Forex powinien wykluczać możliwość manipulowania kursem walut, jednakże narastający skandal sugeruje coś innego.

Serce problemu – „fix” waluty

Waluta zamknięcia „fix” odnosi się do analizy porównawczej obcych kursów walut, które są ustalane w Londynie codziennie o 16:00. Wskaźnik WM/Reuters określany jest na podstawie aktualnej sprzedaży oraz wykupionych transakcji, przeprowadzonych przez handlowców Forex w między bankowych rynkach w czasie 60 sekundowego okna (30 sekund przed i po 16:00). Analiza porównawcza najważniejszych 21 walut na świecie oparta jest na poziomie mediany wszystkich transakcji, które odbywają się w ciągu tej minuty. Esencja wskaźnika WM/Reuterns ukryta jest w fakcie, że jest on używany żeby ocenić tryliony dolarów inwestycji funduszy emerytalnych oraz zarządców pieniężnych z całego świata, co szacuje się na 3.5 trylionów dolarów funduszy. Porozumienie pomiędzy handlowcami Forex, by ustalić te wskaźniki na sztucznym poziomie oznacza, że zyski, które zarobią ich akcje pochodzą dokładnie z kieszeni inwestorów.

Porozumienie IM oraz „zamknięcie-trzaśnięcie”

Obecne zarzuty odnośnie handlowców uwikłanych w skandal dotyczą dwóch głównych obszarów:

• Porozumienie polegające na dzieleniu się poufnymi informacjami dotyczącymi bieżących zamówień klientów przez 16:00 fix. Takie dzielenie się informacjami było celowo dokonywane przez niektóre grupy zwane „Kartel”, „Mafia” oraz „Klub Bandytów”. Były one dostępne jedynie dla kilku senior handlowców z banków najbardziej aktywnych na rynku Forex.
• „Zamknięcie-trzaśnięcie” odnosi się do agresywnego kupowania oraz sprzedawania walut w trakcie 60cio sekundowego okna „fix” poprzez używanie zamówień klientów nagromadzonych przez handlowców w czasie przed 16:00.

Praktyki te są analogiczne do przodowniczych praktyk na rynku akcji, które jednak są bardzo wysoce karane, gdy uczestnik rynku zostanie złapany na gorącym uczynku. Nie ma to jednak miejsca na szeroko nieuregulowanym rynku Forex, zwłaszcza gdy wartość dziennych transakcji na rynku natychmiastowym wynosi 2 tryliony dolarów. Kupno oraz sprzedaż walut, z natychmiastową gwarancją otrzymania nie jest uważane za produkt inwestycyjny, stąd nie podlega ono zasadom oraz regulacjom, które tyczą się głównych finansowych produktów.

Przykład

Powiedzmy, że handlowiec z gałęzi dużego banku londyńskiego otrzymuje o 15:45 zamówienie z USA do sprzedaży 1 biliona euro w zamian za dolary o 16:00 fix. Kurs na godzinę 15:45 wynosi 1EUR=1.4000USD. Zamówienie takich rozmiarów mogłoby wpłynąć bardzo na rynek i wywołać presję w dół na euro. Stąd, handlowiec dokonuje „transakcji frontowej” i wykorzystuje informacje na swoją własną korzyść. Ustawia pozycję handlową 250 milionów euro, które sprzedaje po kursie walut 1EUR=USD1.3995. Ponieważ handlowiec ma teraz pozycję krótką euro, a długą dolara, w jego interesie jest uczynienie, by euro spadło, żeby mógł zamknąć swoją pozycję krótką po niższej cenie i zainkasować różnicę. Stąd rozpowszechnia informację do innych handlowców, że ma zamówienie od ogromnego klienta na sprzedaż euro, oraz że będzie próbował zmniejszyć jego wartość. 30 sekund przed 16:00, handlowiec i jego współpracownicy z innych banków (którzy prawdopodobnie również nagromadzili swoje zamówienia na sprzedaż euro) uwalniają falę sprzedaży euro, która skutkuje wskaźnikiem EUR=1.3975. Handlowiec zamyka swoją pozycję kupując z powrotem euro za 1.3975, zarabiając 500,000$. Całkiem nieźle, jak na kilka minut roboty! Zamówienie z USA znacznie traci na niższej cenie euro. Na korzyść przykładu, ustalmy jednak, że „fix” jest ustalony uczciwie a nie sztucznie – w takim przypadku poziom wynosił by 1EUR=1.3990USD Gdy każdy jeden ruch pip odpowiada 100,000$ za zamówienie tej wielkości, ten ruch o 15 pip nieprzyjemnie wpłynie na euro (np. 1.3975 zamiast 1.3990), co ostatecznie będzie kosztowało firmę z USA 1.5 miliona dolarów.

Ryzyko może się opłacić

Jak dziwne by to nie było, „transakcja frontowa” pokazana w powyższym przykładzie, jest nielegalna na rynku forex. Racja dla tej permisywności oparta jest na rozmiarach rynku forex, które są tak wielkie, że to prawie niemożliwe dla handlowca by przesunąć wskaźnik waluty w pożądanym kierunku. Jednak to, co najbardziej martwi władzę, to te porozumienia i oczywiste manipulacje cenami.
Jeśli handlowiec nie ucieknie się do porozumienia, obciążony jest ogromnym ryzykiem przeprowadzając krótką pozycję 250 milionów euro, zwłaszcza prawdopodobieństwem spadku euro na 15 minut przed 16:00. Może to nastąpić, gdy jest materialna sugestia, pchająca euro wyżej (przykładowo, raport pokazujący dramatyczny upadek gospodarki Grecji, albo lepszy niż planowano rozwój gospodarki w Europie). Wzrost euro może natomiast nastąpić, gdy handlowcy mają zamówienia klientów by kupić euro, których ma być zdecydowanie więcej niż zamówienie 1 bilionowe handlowca co do sprzedaży euro.

Sen przy przycisku

Skandal Forex, który pojawił się tylko kilka lat po ogromnej hańbie Libor-fixing, doprowadził do powszechnej opinii, iż władze regulujące znowu „śpią sobie przy swoich przyciskach”. Skandal Libor-fixing odkryty został po tym, gdy kilku dziennikarzy odkryło nadzwyczajne podobieństwa we wskaźnikach przedstawianych przez banki w ciągu finansowego kryzysu w 2008 r. Wskaźnik analityczny forex po raz pierwszy wyszedł na światło dzienne w czerwcu 2013 r., po tym gdy Bloomberg News ogłosiły podejrzane manipulacje cenowe o fix o 16:00. Dziennikarze Bloomerg zanalizowali dane sprzed dwóch lat i odkryli, że ostatniego, handlowego dnia miesiąca, nagła manipulacja (około 0.2%) pojawiała się przed 16:00, w przypadku 31% częstotliwości, wynikając z drastycznej zmiany. Sytuacja została zaobserwowana dla 14 par walutowych. Najczęściej pojawiała się dla najpowszechniejszych par, takich jak euro-dolar. Zauważ, że termin ostatniego handlowego dnia miesiąca jest bardzo znaczący, ponieważ kursy takie są podstawą dla określania wartości aktyw dla funduszy oraz innych aktyw finansowych w kolejnym miesiącu. Ironią tego skandalu jest fakt, że Bank Angielki był świadom problemom manipulacji cen już od 2006 r. Lata później, w 2012 r. władze Banku Anglii otwarcie powiedzieli handlowcom walutowym, że dzielenie się informacjami dotyczącymi zamówień klientów nie było niewłaściwe, ponieważ pomogło zredukować chwiejność rynku.

Narastające reperkusje

Minimum tuzin regulatorów (takich jak Władze Finansowe Wielkiej Brytanii, Unia Europejska, Departament Sprawiedliwości USA oraz Szwajcarska Komisja ds. Konkurencji) śledzi obecnie wszystkie te wykroczenia związane z porozumieniami handlowców oraz manipulacjami kursem walut. Więcej niż 20 handlowców (z których niektórzy byli zatrudnieni w najlepszych bankach takich jak Bank Niemiecki, Citigroup i Barclays) byli zawieszeni albo zwolnieni z pracy jako rezultat międzynarodowego dochodzenia.
Skoro Bank Angielski został wciągnięty w skandal manipulacyjny, problem przedstawiany jest jako test dla rządów szefa Banku Angielskiego – Marka Carney’a. Carney przejął kontrolę nad Bankiem Angielskim w czerwcu 2013 r. kiedy to zdobył światowe uznanie za sprytne pokierowanie kanadyjską gospodarką, jako szef Banku Kanadyjskiego od 2008 do połowy 2013 r.

Podsumowanie

Skandal związany z manipulowaniem kursami walut uwydatnia fakt, iż pomimo swoich rozmiarów i dużego znaczenia, Forex jest rynkiem najmniej uregulowanym i najbardziej opacznym ze wszystkich rynków. Skandal Libor podaje również wątpliwości wiedzę dotyczącą kursów, która ma wpływ na wartość trylionów dolarów akcji i inwestycji zawieranych przez normalnych inwestorów. Potencjalnym rozwiązaniem problemu, wedle niemieckiej propozycji jest uregulowanie rynku Forex pod jego własne prawa. Chociaż żaden z handlowców, albo ich szefów nie został oskarżony o wykroczenia w skandalu Forex, surowe kary przewidziane są dla najgorszych przestępców. Gdy balanse największych graczy Forex na rynku banków międzynarodowych będą zdolne z łatwością porywać te grzywny, szkody wywołane prze takie skandale będą długo trwały.