System, w którym wycena stóp procentowych, walut i złota jest stała, to system nieprzenikniony i archaiczny. Są dwa powszechne elementy, co chodzi o wycenę takich kursów: jeden dokonywany jest w Londynie, a drugi uzupełniany jest przez ściśle wyselekcjonowaną grupę.

 
Rozważmy przypadek LIBOR (London Interbank Offered Rate), gdzie stopa bazowa, która jest używana jako odniesieni do trylionów dolarów w kredytach i pożyczkach. Libor oddaje krótko terminowe koszta funduszy dla głównych banków aktywnych w Londynie. Do lutego 2014 r. Libor był zarządzany przez Brytyjskie Stowarzyszenie Bankowców (BBA). Każdego dnia BBA przeprowadzało ankietę dla więcej niż tuzin banków, i zadawała pytania każdemu uczestnikowi banku o podstawę ich raportu o Libor, w odpowiedzi na poniższe pytania: „Po jakiej stopie możesz pożyczać fundusze i czy akceptujesz ofertę interbanku jako rozsądną ilość rynkową do 11:00 w Londynie?” Otrzymane raporty są potem ustawiane w kolejności rosnącej, a średnia arytmetyczna wykazuje wskaźnik Libor. Osobne wskaźniki Libot dla 10 głównych walut przedstawione są o 11:30. (ZOBACZ „Co to jest Libor Lodowy i po co się go używa?”).

 
Na rynku wymiany walut, zamykający walutę „fix” odnosi się do wycenionego wskaźnika Forex, który jest ustalany w Londynie, codziennie o 16:00. Znany jako wskaźnik WM/Reuters, określany jest na podstawie aktualnych transakcji kupna i sprzedaży a przeprowadzany jest przez handlowców Forex w czasie 60 sekundowego okienka (30 sekund przed i po 16:00). Wskaźnik dla 21 głównych walut oparty jest na poziomie mediany wszystkich transakcji przeprowadzonych w okresie tej jednej minuty.

 
Cena złota ustalana jest przez rytuał mający już wieki, który datuje się na 1919 r. Na rok 2014 bierze udział w tym procesie tylko pięć banków: Barclays, Deutshe Bank AG, Bank of Nova Scotia, HSBC Holdings and Societe Generale. Cena złota ustalana jest dwa razy dziennie o 10:30 i 15:00, czasu londyńskiego. Wycena odbywa się przez telekonferencję między tymi bankami, gdzie obecny zarządca (zmieniany co roku) ogłasza cenę otwarcia dla pozostałych czterech członków, którzy przedstawiają potem cenę swoim klientom. W oparciu o zamówienia klientów i ich własne transakcje, banki deklarują potem ile sztabek złota chcą kupić lub sprzedać po obecnej cenie. Cena złota jest potem dostosowywana w górę lub w dół, dopóki podaż i popyt do siebie idealnie pasują, np. różnica może wynosić 50 sztabek lub mniej. Wtedy cena złota jest ustalana jako stała.

 
Archaiczne praktyki do ustalania tych kwot były bardzo znaczące dla niedawnych nadużyć ustalania kursu. Kwot tych, używa się do wycen trylionów dolarów w kontraktach i transakcjach a zgrzyty pomiędzy kilkoma głównymi graczami, by ustalić je na sztucznych poziomach skutecznie niszczą rynek, zaufanie inwestorów w uczciwy rynek oraz wzbogacają garstkę ludzi kosztem milionów.

Jak pojawiają się podejrzenia

Libor oraz wskaźnik złota został poddany specjalnemu nadzorowi dzięki dwóm głównym bessom, w pierwszej dekadzie obecnego tysiąclecia. Koniec każdej bessy naznaczony był odnowionym zapałem wśród regulatorów i graczy rynków do wprowadzenia polityki, która uchroni przed powtórzeniem poprzedniego cyklu „obfitości i niedostatku”. Stąd, wynikiem bessy z 2000-02, której ofiarami padły Enron, WorldCom i liczba innych firm – wprowadzone zostały prawa Sarbanes-Oxley, by ulepszyć zarządzanie korporacjami, w czasie gdy regulacje miały na celu uchronienie niezależności inwestycji.

  W związku z bessą z 2008-09 r. rynku światowego, na światło prawa wyszło ekscesywne ryzyko podejmowane przez instytucje finansowe. Efektem tej zwiększonej nagonki było wyeksponowanie manipulacyjnych praktyk, których podejmowały się wpływowe banki i instytucje w stosunku do zmian cen stóp procentowych, walut oraz może nawet i złota.

Główną motywacją do manipulowania tymi stawkami jest uzyskanie ogromnych zysków. Druga motywacja, zwłaszcza w stosunku do Libor, to zmniejszenie poziomu stresu finansowego, któremu podlegały niektóre banku na skutek kryzysu kredytowego 2007-09 r. Banki te znacznie obniżyły swoje ankiety Libor w tym czasie, żeby zachować wrażenie, że ich wspólnicy mają o nich wyższe mniemanie niż to było w rzeczywistości.

Akcje ratunkowe

Takich sytuacji można uniknąć w przyszłości, poprzez środki takie jak administrowanie wycenami przez niezależne organy oraz bardziej efektywną regulację prawną.

• Administracja przez niezależne organy: Profesor z Uniwersytetu Stern School of Business Rosa Abrantes-Metz i jej mąż Albert Metz opublikowali badanie wyjaśniające problem z Libor oraz z ceną złota. Abrantes-Metz wyraziła zaniepokojenie, iż kilka indywidualności bez zdolności przewidzenia skutków, ma ogromną władzę ustalania cen (dla aktywów finansowych oraz instrumentów) , przez co mnożą inne stopy. W artykule ze stycznia 2014 r., który ukazał się w Financial Times, zasugerowała, że ceny powinny być bazowane na aktualnych transakcjach, kiedy tylko jest to możliwe i zarządzane powinny być przez niezależne organy, bez konkretnych interesów finansowych w wartościach tych cen. Libor w zasadzie podążył tą drogą i zaczyna być zarządzany przez Intercontinental Exchange Benchmark Administration (IBA) od 1 lutego 2014 r. Znany jest obecnie jako Libor Lodowy (albo BBA LIBOR). Metodologia mało się zmieniła, jednak pojawiły się drobne zmiany by zwiększyć integralność wskaźników Libor, stąd indywidualne ankiety nie mają być publikowane do czasu 3 miesięcy po ich nadesłaniu.
• Bardziej efektywne regulacje prawne: Przez skandale związane z Libor oraz Forex, pojawiły się obawy dotyczące zmowy oraz manipulacji kursami od lat, zanim zostały ostatecznie ujawnione. W obu przypadkach, ustalenia prawne pojawiły się dopiero po tym, gdy dziennikarze (i badacze tacy jak Metzowie) odwalili już czarną robotę. Przykładowo, skandal Libor wyszedł na światło dzienne, gdy Bloomberg News opublikowało podejrzane ceny pojawiające się około 16:00. Podobny sposób, pojawił się w kwestii ustalania cen złota, jak piszą Abrantez Metz i Albert Metz – niezwykłe sposoby handlowe pojawiały się po południu ujawniając zmowy. Bardziej efektywne regulacje niezbędne są by wykrywać takie anomalie jak najszybciej. Gigantyczny rynek Forex również może potrzebować lepszych regulacji prawnych, by zapobiegać nadużyciom i manipulacji kursami walut. (Więcej na ten temat znajdziesz w artykule „Jak rynek Forex może ulegać oszustwom”)

Władze, bardzo szybko zareagowały w kwestii Libor i Forex. Liczba bardzo ważnych głów, została ścięta na skutek nadużyć w Libor, zwłaszcza w Barclays, gdzie trzech najlepszych zarządców zrezygnowało z urzędu w 2012 r. W grudniu 2013 r. Unia Europejska ukarała 6 największych banków i instytucji finansowych rekordową grzywną 1.71 biliona euro za ich uczestnictwo w skandalu Libor.

Podsumowanie

Na koniec dnia, staroświecki proces, który używany był do wyceniania wskaźników od dekach, może potrzebować odnowienia, by kreować lepszą płynność i zapobiegać przyszłym nadużyciom. Zakaz używania terminu „fix” może być dobrym początkiem, ponieważ ma on negatywne konotacje na rynku finansowym.